Việt Nam Sử Lược - Chương II Trưng Vương

CHƯƠNG II

TRƯNG VƯƠNG

(40 - 43)

1. Trưng Thị khởi binh

2. Mã Viện sang đánh Giao chỉ

1. Trưng Thị khởi binh.

Năm giáp ngọ (34) là năm Kiến võ thứ 10, vua Quang vũ sai Tô Định sang làm thái thú quận Giao chỉ.

Tô Định là người bạo ngược, chính trị tàn ác, người Giao chỉ đã có lòng oán giận lắm. Năm canh tí (40) người ấy lại giết Thi Sách người ở quận Châu Diên (phủ Vĩnh Tường, trước thuộc về Sơn Tây, nay thuộc về tỉnh Vĩnh Yên).

Vợ Thi Sách là Trưng Trắc con gái quan lạc tướng ở huyện Mê linh (làng Hạ lôi, huyện Yên lãng, tỉnh Phúc yên) cùng với em gái là Trưng Nhị, nổi lên đem quân về đánh Tô Định. Bọn Tô Định phải chạy trốn về quận Nam Hải.

Lúc bấy giờ những quận Cửu chân, Nhật nam và Hợp phố cũng nổi lên theo về với hai bà Trưng Thị. Chẳng bao lâu quân hai bà hạ được 65 thành trì. Hai bà bèn tự xưng làm vua, đóng đô ở Mê linh, là chỗ quê nhà.

2. Mã Viện sang đánh Giao Chỉ.

Năm tân sửu (41) vua Quan vũ sai Mã Viện làm Phục ba tướng quân, Lưu Long làm phó tướng cùng với quan Lâu thuyền tướng quân là Đoàn Chí sang đánh Trưng vương.

Mã Viện là một danh tướng nhà Đông Hán, lúc bấy giờ đã ngoài 70 tuổi, nhưng vẫn còn mạnh, đem quân đi men bờ để phá rừng đào núi làm đường sang đến Lãng bạc, gặp quân Trưng Vương hai bên đánh nhau mấy trận11. Quân Trưng vưng là quân ô hợp không đương nổi quân Mã Viện, đã từng đánh giặc nhiều phen. Hai bà rút quân về đóng ở Cẩm khê ( phủ Vĩnhtường, tỉnh Vĩnh yên). Mã Viện tiến quân lên đánh, quân hai bà vỡ tan cả.

Hai bà chạy về đến xã Hát môn, thuộc huyện Phúc lộc (nay là huyện Phúc Thọ tỉnh Sơn tây), thế bức quá, bèn gia mình xuống sông Hát giang (chỗ sông Đáy tiếp vào sông Hồng hà) mà tự tận. Bấy giờ là ngày mồng 6 tháng 2 năm quí  mão (43).

11 Sử chép rằng Lãng bạc là Hồ tây ở gần Hà nội, nhưng có người bác đi bảo không.

Những tướng của hai bà là bọn Đô Dương chạy vào giữ huyện Cư Phong thuộc quận Cửu chân. Sau Mã Viện đem quân vào đánh, bọn Đô Dương đều phải ra hàng.

Hai bà họ Trưng làm vua được 3 năm, nhưng lấy cái tài trí người đàn bà mà dấy được nghĩa lớn như thế, khiến cho vua tôi nhà Hán phải lo sợ, ấy cũng đủ để cái tiếng thơm về muôn đời. Đến ngày nay có nhiều nơi lập đền thờ hai bà để nghi tạc cái danh tiếng hai người nữ anh hùng nước Việt nam ta12.

Sử gia Lê văn Hưu nói rằng: "Trung Trắc, Trưng Nhị là đàn bà nổi tiếng đánh lấy được 65 thành trì, lập quốc xưng vương dễ như giở bàn tay. Thế mà từ cuối đời nhà Triệu cho đến đời nhà Ngô hơn một nghìn năm, người mình cứ cúi đầu bó tay làm tôi tớ người Tàu, mà không biết xấu hổ với hai người đàn bà họ Trưng!"

Toàn văn tác phẩm "Việt Nam Sử Lược" của Trần Trọng Kim